De zesde editie van de Week van het Lege Gebouw vond plaats in Abdij Rolduc in Kerkrade. Abdij Rolduc fungeert deels als hotel en congrescentrum, de vleugel van het voormalige schoolgebouw (4.500 m2) staat leeg. Zes multidisciplinaire teams bedachten in vijf dagen een plan voor een haalbare herbestemming en presenteerden dit op maandag 28 mei aan de jury en publiek. Harrie van Beers, directeur van Rolduc en jurylid, zag wel toekomst in de plannen: “Het zijn praktijkgerichte oplossingen, waarbij gekeken is naar behoeften van zowel mensen als het gebouw.”
Multidisciplinaire teams
Tijdens de Week van het Lege Gebouw, een jaarlijks evenement dat is gestart in 2013, werken studenten in multidisciplinaire teams samen aan een plan voor leegstaand erfgoed. Dit jaar zijn er 45 deelnemende studenten die afkomstig zijn van universiteiten en hogescholen uit heel Nederland en van verschillende opleidingen: bouwkunde, architectuur, facility management, cultureel erfgoed en er waren zelfs enkele studenten ergotherapie. Zes teams werkten dagenlang aan plannen voor een haalbare herbestemming voor de vleugel van het voormalige schoolgebouw van de abdij. Team ‘Broedplaats’: “De eerste dag waren we vooral bezig om elkaar te vinden, te ontdekken wat ieders kwaliteiten zijn en wat we in de verschillende disciplines onder bepaalde begrippen verstaan. Daarna konden we gaan bouwen aan een concept.”
Schoolgebouw
Abdij Rolduc ligt net buiten de bebouwde kom van Kerkrade. Binnen de muren van het abdijcomplex is de bebouwing rond pleinen en binnentuinen gesitueerd. Het leegstaande schoolgebouw is toegankelijk vanaf het nu afgesloten schoolplein aan de achterkant. Op de verdieping is een verbinding tussen het schoolgebouw en de aangrenzende vleugel met hotelkamers. De drielaagse vleugel heeft een indeling die kenmerkend is voor een schoolgebouw: een gang met daaraan leslokalen, toiletgroepen en drie trappenhuizen. Vele tieners liepen tot 2011 dagelijks via deze trappen naar boven, door de gangen naar de lokalen. De gangen zijn georiënteerd op de prachtig gerestaureerde tuinen van het abdijcomplex, de lokalen op het verlaten schoolplein. Op het schoolplein is de leegstand net zo goed voelbaar als in het schoolgebouw zelf: een vervallen fietsenstalling, een verlaten sportcomplex en wildgroei. De teams waren voor vijf dagen neergestreken in de lokalen en werkten aan één gemeenschappelijk doel: een plan bedenken om van dit schoolgebouw en schoolplein, dat nu voelt als een rafelrand van de abdij, weer een levendig hart te maken.
Herbestemmen in een krimpregio
De Week van het Lege Gebouw heeft ieder jaar een ander thema. Dit jaar was het thema ‘herbestemmen van religieus erfgoed in een krimpregio’. Kerkrade ligt in het zuiden van Limburg, een gebied waar de bevolking al jaren afneemt. Net als in voorgaande edities van de Week van het Lege Gebouw boden de gepresenteerde plannen oplossingen voor sociaal – maatschappelijke thema’s. Deze keer was dat de problematiek van een krimpregio: vergrijzing, lage inkomens en beperkte werkgelegenheid. Hoe kan een herbestemming een impuls geven aan de vitaliteit van de regio? De financiële haalbaarheid van de plannen kreeg nadrukkelijk aandacht dit jaar.
Leren van ouderen
In het plan ‘Volksklooster’ greep het team de vergrijzing aan als kwaliteit. In dit concept worden twee doelgroepen samengebracht: de rustige ouderen en de gestreste stedeling. Ouderen kunnen zich urenlang vermaken met rustgevende activiteiten zoals vissen, breien of bloemschikken, daar kan de gestreste stedeling veel van leren (“van burgerlijke hobby tot betekenis gevende ontspanning”). In het voormalige schoolgebouw zijn daarom cursusruimten bedacht waar de ouderen cursussen geven. Het schoolgebouw biedt ouderen een plek voor sociale contacten, de cursussen geven hen een gevoel van eigenwaarde. De stedeling vindt er een plek voor rust, ontspanning en persoonlijke ontwikkeling. Het concept is doorgevoerd tot in de ornamentiek van de gevel. Boven de entree is een grafische weergave van het snelle hartritme van de stedeling dat overgaat op het langzame hartritme van de oudere.
Maken, beleven en kopen van ambachtelijke producten
Drie teams werden geïnspireerd door de (regionale) ambachten. In de ‘Abdijbier Experience’ richtte het team zich op het brouwen van abdijbier. In dit concept wordt het schoolgebouw getransformeerd in een instituut met een brouwerij, experience ruimte en lokalen waar cursussen gegeven worden, van bierproeven tot een complete bier sommelier opleiding. Als hotspot voor bierliefhebbers uit de Euregio belooft dit concept de werkgelegenheid in Kerkrade te vergroten. In de ‘Ambachtelijke abdij’ en ‘Plein van ambacht’ staat het maken, beleven en kopen van diverse ambachtelijke producten centraal. De ‘Ambachtelijke abdij’ richt zich op ambachtelijk geproduceerde producten die teruggrijpen op het oude, zelfvoorzienende kloosterleven onder het motto ‘ontspanning door inspanning’. Het schoolplein transformeert daarbij in een tuin met groenten, bloemen, blotevoetenpaden en dieren. Het sportcomplex wordt een kas en in het schoolgebouw zijn naast werkplaatsen ook een buurthuis en hotelkamers voor gasten. Het ‘Plein van ambacht’ biedt een plek voor alle mogelijke ambachten, van brood bakken tot naaien en tuinieren. Het schoolplein wordt een groot marktplein.
Lokalen voor hotelkamers of werkplekken?
Het idee van het ‘Grand Horse Hotel’ was de avond voor de presentaties geboren. Tot die tijd zat ook dit team op het spoor van de ambachtelijke producten, maar zij kregen ineens een beter idee en gooiden het roer om: een exclusief paardenhotel. Limburg presenteert zichzelf als ideaal gebied om te wandelen, fietsen en paardrijden. Het ‘Grand Horse Hotel’ richt zich op het luxe segment van de paardensport. In het schoolgebouw krijgen de lokalen een nieuwe functie als luxe hotelkamers en studentenwoningen voor studenten die actief zijn in het door studenten gerunde restaurant, op het schoolplein zijn luxe stallen. In het plan ‘Broedplaats’ worden de leslokalen ingericht als werkplekken voor startende ondernemers, daarnaast zijn er publieke en multifunctionele ruimten in het schoolgebouw.
Future Proof!
Na de presentaties presenteerde Nancy van Asseldonk (Reinwardt Academie) de onlangs opgerichte stichting Week van het Lege Gebouw. Linde Egberts (Vrije Universiteit) overhandigde vervolgens de eerste jubileumpublicatieFuture Proof!aan de heer Mackus (gedeputeerde van de provincie Limburg). In het boek wordt door organisatoren, begeleiders, herbestemmingsexperts en oud- deelnemers teruggeblikt op de eerste vijf edities van het evenement, waaronder een essay van Maurits van Putten en Teun van den Ende van Platform VOER. Het tijdelijk ‘kraken’ van een gebouw, het ervaren van de ruimte en het ontwikkelen van plannen voor een goede herbestemming in multidisciplinaire teams vormen een rode draad.
Aan het eind van de dag zit de zesde editie van de Week van het Lege Gebouw erop. In de lokalen zijn de schetsen en schema’s al van de muren gehaald, de ‘krakers’ laten lege ruimtes achter en gaan weer huiswaarts. Harrie van Beers (directeur Abdij Rolduc) is blij met de oogst van de zes plannen. Samen met Zuyd Hogeschool, de organisator van de zesde editie, belooft hij deze zomer de uitvoerbaarheid van de plannen te onderzoeken. “De plannen voor de herbestemming van dit religieus erfgoed bieden een ‘hemels perspectief’. Abdijbier drinken in het voormalige schoolgebouw en buiten lopen op blote voetenpaden, ik zie het wel zitten!”
De Week van het Lege Gebouw vond plaats van 24 t/m 28 mei 2018. VOER-redacteur Lotte Zaaijer was aanwezig tijdens de laatste dag. Ieder jaar wordt het evenement georganiseerd door een andere onderwijsinstelling, dit jaar was dit Zuyd Hogeschool, Lectoraten Facility Management en Smart Urban Redesign. Paul de Boer was de coördinator.
