Nancy van Asseldonk is studieleider van de Bachelor Cultureel Erfgoed (3e en 4e jaar) en organisator van de Week van het Lege Gebouw 2015. We spraken met haar over het belang van de dynamiek van samenwerking tussen disciplines ten aanzien van erfgoed en leegstand.
De Reinwardt Academie (vanuit het Amsterdam Creative Industries Network) neemt dit jaar de organisatie van de Week van het Lege Gebouw op zich. Waarom is deze week voor de Reinwardt Academie interessant?
De belangstelling voor erfgoed is sinds het einde van de twintigste eeuw enorm toegenomen. Aan de Reinwardt Academie leren studenten verschillende visies op erfgoed en de omgang ermee. Van oudsher leidden wij op voor het museale werkveld, maar inmiddels is het werkveld veel breder. De basisfuncties waarvoor de academie opleidt – het verzamelen, selecteren, beheren en communiceren van erfgoed – beperken zich al lang niet meer tot museale objecten.
Door deze verbreding besteden wij in het curriculum nu aandacht aan roerend erfgoed (Collecties), immaterieel erfgoed (Tradities) en onroerend erfgoed (Ruimte). Sinds de oprichting van het Amsterdam Creative Industries Network twee jaar geleden – een samenwerkingsverband tussen de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten, de Hogeschool van Amsterdam en InHolland – werken wij samen met de masterstudenten en – docenten van de Amsterdamse Academie van Bouwkunst aan het thema herbestemming.
Net als in het museale werkveld was in monumentenzorg het ‘object’ heilig. De materiële integriteit van het gebouw en het weer zichtbaar maken van de intentie van de ontwerper stond centraal. Dit was altijd het vakgebied van specialisten met een kunsthistorische of bouwkundige achtergrond. Erfgoed is echter niet langer het terrein alleen van specialisten. De belangstelling voor het narratief – het verhaal achter een object, een verzameling, een gebouw of een plek – is toegenomen. Naast de overheid en traditionele erfgoedinstellingen is daarmee de rol van gemeenschappen, burgers, particuliere verzamelaars en beheerders toegenomen.
Voor de Reinwardt Academie is de Week van het Lege Gebouw interessant om het werkveld van het onroerend erfgoed te verkennen. Hoe kunnen studenten hun kennis van erfgoed, het proces van erfgoedvorming, betekenisgeving en communicatie van erfgoed inzetten? Daarom juist is het mooi dat het gebouw geen monumentale status heeft en zich niet meteen prijsgeeft. Erfgoed gaat niet slechts om topstukken, erfgoedvorming begint juist op straat.
Het is een interdisciplinair onderwijsproject. Hoe denk je dat dat dit jaar tot uitdrukking komt en hoe draagt de opzet van de Week hieraan bij?
Bij hergebruik gaat het niet alleen om het gebouw zelf, maar ook om het inpassen in het grotere geheel. Inzicht in de totstandkoming van het gebouw – op die specifieke plek, in die tijd – de transformatie die het eerder onderging en de ontwikkelingen nu. Zonder te oordelen over mooi of lelijk, goed of fout. Juist in de interactie met andere vakgebieden wordt je je vaak pas bewust van eigen visies, oordelen en vooroordelen. De eerste dag is de dag van de verkenning. Van elkaar, van het gebouw, de omgeving. We gaan wandelen, fotograferen, beelden in ons opnemen en vooral ook het delen van deze beelden. Interdisciplinariteit gaat over samenwerken tussen verschillende vakgebieden. Dat betekent openstaan voor andere denkkaders en vocabulaires. Voorgaande jaren hebben studenten én docenten aangegeven juist dit de kracht van de week te vinden: je leert van elkaar niet alleen over andere vakgebieden, maar ook beter je eigen expertise onder woorden brengen en in te zetten.
Behalve de uitwisseling tussen docenten en studenten is de relatie met de praktijk essentieel. Tijdens lunchlezingen gaan gastsprekers dieper in op specifieke problemen: in het gebied. Studenten kunnen ’s middags met vragen terecht bij experts ter ondersteuning bij de analyse, conceptontwikkeling en tot slot de ontwikkeling van een toekomstbestendig plan. ’s Avonds zijn er publiek toegankelijke lezingen. Dé oplossing is er niet, juist daarom is het debat van belang. Met de avondlezingen hopen we de discussie te stimuleren tussen experts, studenten en iedereen die geïnteresseerd is of belang heeft bij de problematiek van leegstand. En maandag vinden de eindpresentaties plaats, waar een panel van experts uit het werkveld de plannen en presentaties van de studenten bespreken.
Kun je iets zeggen over de samenstelling van de groep deelnemers van dit jaar?
In de verschillende teams brengen we verschillende vakgebieden samen. Elk team wordt begeleid door minimaal twee docenten van verschillende opleidingen met uiteenlopende expertises. We hebben dit jaar studenten van 12 verschillende Universiteiten en Hogescholen, daarbinnen weer van verschillende studierichtingen: architectuur, stedenbouw, transformatie, interieurarchitectuur, ruimtelijk ontwerpen, facility management, bouwtechnische bedrijfskunde, urban management, erfgoed, kunstgeschiedenis en zelfs Italiaanse taal en cultuur. De groepen bieden een uitdagende mix van opleidingen en studierichtingen.
Op welke dynamiek en uitkomsten hoop je voor de Week van het Lege Gebouw?
Voor docenten en studenten hoop ik uiteraard op een leerzaam project. Dat er docenten deelnemen van verschillende opleidingen, die elkaar niet kennen, is van grote meerwaarde. Voor studenten is het een relevante ervaring met interdisciplinair werken en zij bouwen zo tijdens de studie al een netwerk op. En voor de Reinwardt Academie is het een belangrijke fase in de zoektocht naar de rol van erfgoedprofessionals in de actuele herbestemmingsproblematiek.
Bij de uitkomsten gaat het niet zozeer om concrete producten die direct toepasbaar zijn, maar om de uitwisseling van ideeën tussen studenten, docenten én werkveld. Leegstand is een maatschappelijk probleem, dat niet alleen door overheid of projectontwikkelaars oplosbaar is. Gebiedsontwikkeling gaat ook overleefbaarheid. De betrokkenheid van verschillende partijen is dan essentieel. Dat vraagt een andere manier van werken en denken. Juist hier kan de Week van het Lege Gebouw een rol in vervullen: het faciliteren van het debat, het uitwisselen van kennis en ideeën genereren voor mogelijke oplossingen. Ik ben niet alleen benieuwd naar de oplossingen die de studenten aandragen, maar vooral ook naar de gesprekken die gevoerd zullen worden – zowel binnen de teams als met de gastsprekers en experts die langskomen.
Dit is de derde editie van de Week van het Lege Gebouw. We hebben een website gebouwd, waarop de resultaten van de eerste twee edities terug te vinden zijn. Daarnaast vind je er het programma en achtergrondinformatie van deze week. Als uitkomst van deze week hoop ik vooral op continuïteit. Dat vraagt om een volgende stap: hoe zien we de Week van het Lege Gebouw de komende jaren? Hoe organiseren we de samenwerking tussen onderwijsinstellingen, overheid en bedrijfsleven? Als we dit jaar niet alleen de kennis en ervaringen van voorgaande weken hebben vastgelegd, maar ook de toekomst van dit evenement kunnen verduurzamen, ben ik heel tevreden.
