Een verslag van de start van de Week van het Lege Gebouw 2015. Dit jaar geen aaibaar oud gebouw op de snijtafel. De opgave voor de editie van 2015 draait om een vrij anoniem kantoorgebouw in Sloterdijk, zonder toeters en bellen. Vooral de docenten zijn er blij mee: “Dit pand is exemplarisch voor iets groters.” Sommige studenten moeten er nog aan wennen.
Thema van dit jaar is Get Real!, met als doel: het ontwikkelen van een realistisch plan voor een “urgent real estate probleem” – de miljoenen vierkante meters generieke leegstaande kantoorruimte in Nederland. Studenten moeten zien in te spelen op bestaande of nieuwe behoeften en dat combineren met een financieel haalbaar plan. Net als in voorgaande jaren wordt ook bij deze derde editie van de Week van het Lege Gebouw vanuit verschillende disciplines en gezichtspunten naar een opgave gekeken. In totaal vijftig studenten, afkomstig van twaalf verschillende hogescholen, worden verdeeld over zes werkgroepen. Bij de verdeling is niet alleen gelet op een goede man/vrouwverhouding, maar ook een evenwichtige spreiding over de opleidingen: enerzijds ontwerpen, anderzijds bouwkunde, erfgoedstudies en andere geesteswetenschappen. Tijdens het intensieve vijfdaagse programma werken de studenten samen aan de opgave, afgewisseld met presentaties en lezingen. Onder andere architect Floris van Alkemade, de bureaus Rotor, RAAAF en ZUS en projectontwikkelaar Rudy Stroink komen een verhaal houden.
Pionier
Onderwerp van studie is de Cascade, een doorsnee ogend pand van acht verdiepingen naast Station Sloterdijk, dat sinds vijf jaar leeg staat. Oppervlakte: 7.500 vierkante meter. Het kantoor werd gebouwd in de jaren zestig voor het Gemeentelijk Waterleidingbedrijf. In 2006 verdwenen de oorspronkelijk functionalistische horizontale lijnen achter een schil van kunststof. “Is het geen beauty?”, vraagt Michiel van Iersel van bureau voor culturele innovatie Non-Fiction aan de studenten, als hij oude zwart-wit foto’s van het gebouw laat zien. Het gebouw was destijds een pionier in Sloterdijk: een andere oude foto toont drie geïsoleerde kantoorgebouwen die uittorenen boven een verder leeg landschap. Inmiddels staat in het gebied 100.000 vierkante meter aan kantoorruimte leeg. Dat het programma bovenop de actualiteit zit, bewijst de krantenkop van dezelfde dag over de verandering van kantoorgebieden zoals Sloterdijk: ‘Studenten laten kantorengetto weer herleven.’ Het is duidelijk: dit pand is exemplarisch voor iets groters.
Verhaal
De Reinwardt Academie is dit jaar verantwoordelijk voor de organisatie. “Vooraf hebben we met de verschillende opleidingen gebrainstormd over het thema en het gebouw”, vertelt Nancy van Asseldonk van de Reinwardt Academie s’ ochtends, als de studenten nog langzaam binnendruppelen. “We waren het er al snel over eens dat het over Sloterdijk moest gaan.” Ze somt op: de enorme infrastructuur, de 20 procent leegstand, de leegloop naar de Zuidas en de komst van allerlei nieuwe initiatieven. Aanvankelijk viel de blik op de spectaculaire en eveneens leegstaande Crystal Tower, maar volgens Van Asseldonk is De Cascade geschikter. “Hier zit veel meer verhaal in. Wat is er sinds de jaren zestig allemaal gebeurd? Wat is de volgende stap? Vanuit erfgoed bezien zijn niet alleen de klassieke topstukken interessant.”
Grotere ingangspartij
Om kennis te maken met het gebouw en zijn omgeving, maken de studenten onder begeleiding van verschillende experts een wandeling in en rond het gebouw. Interieurontwerper Roos Hessels neemt ons mee door het gebouw. Zij kreeg van huurder DTG – dat tot 2020 het pand huurt, maar nu kantoor houdt in Amsterdam Zuid-Oost – de opdracht om een interieurontwerp te maken voor het geval DTG zou willen terugkeren. Grootste obstakel om er weer een representatief, eigentijds kantoor van te maken, was de ingangspartij. Een bedrijf wil allure, vertelt Hessels. “Daarbij hoort een grote centrale hal met het karakter van een ontmoetingsplek. Door de onopvallende ingangen die tegenover elkaar liggen, ontstaat er ontzettend veel tocht.” Haar oplossing: maak het luifel boven de ingang hoger, breek de verlaagde plafonds weg en installeer draaideuren. Breek de donkere wanden bij de coffee corners weg en maak buiten een terras en een aantrekkelijke fietsparkeerplek.
Ted Schamp, manager facilities van DTG, is ook aanwezig bij de rondleiding. Hij beantwoordt alle vragen van studenten over huurcontracten en overwegingen om op de ene of de andere plek neer te strijken. Uiteindelijk werden de ontwerpplannen van Hessels niet uitgevoerd, want DTG bleef in Zuidoost. Schamp: “Verhuizen was duurder dan leegstand.”
Donker
In de kantine, waar het plafond is weggebroken en zicht biedt op de stalen balken, maken studenten foto’s. We lopen door de postkamer, het magazijn en de ruimte met ict-kabels en installaties. “Allemaal achterhaald”, gebaart Schamp. “Dat soort ruimtes heb je tegenwoordig niet meer nodig.” Sofie Nabuurs, student bouwkunde en architectuur aan de Avans Hogeschool, vindt het geen prettig gebouw. Zelf doet ze voor haar afstudeerproject ook onderzoek naar de herbestemming van een gebouw uit de jaren zestig, maar daar bestaat de benedenverdieping uit een grote ruimte met hoge kolommen. “De lage plafonds hier drukken je een beetje neer. En ze maken het donker, zelfs op een zonnige dag als vandaag.” Studente facility management Lisha van de Garde vindt het vooral een “netjes” gebouw. Niks mis mee. “Het ziet er prima uit.” Ook zij doet afstudeeronderzoek naar de invulling van leegstand. Lachend: “Eigenlijk weet ik er al alles van.”
Eerste opzet
Na een lezing van Jeroen Slot (Hoofd Bureau Onderzoek, Informatie en Statistiek) trekken de werkgroepen zich terug om na te denken hoe ze analyse en werkwijze. Aan het einde van de middag houden de vijf groepen een korte pitch. “We willen vooral gaan kijken naar de toegevoegde waarde van het pand voor de omgeving”, vat Leon Kool de plannen van zijn groep samen. Hij studeert facility management aan de Saxion Hogeschool in Deventer en doet voor zijn opleiding onderzoek naar de transformatie van een kantoorpand in Zutphen tot woon-werkpand. Een onderkomen in Amsterdam heeft hij nog niet, dus dat beloven met zijn reistijd lange dagen te worden. Zijn werkgroep heeft vandaag vastgesteld dat het pand blijft veranderen in de tijd, vertelt Kool. “Na één jaar, na vijf jaar en na vijftien jaar zit er steeds een andere bestemming in. Verder zijn we nog heel erg aan het zoeken.” (De dag erna heeft de werkgroep een invalshoek gevonden: vitaliteit, met als subthema’s water, gezondheid, overgewicht, voedsel en biofood.)
Vraag aan Ted Schamp, eerder op de dag, of hij benieuwd is naar de oplossingen die uit de Week van het Lege Gebouw zullen rollen? “Zeker! Wij zijn namelijk zelf niet zo goed in out of the box-denken. Daar kunnen we best hulp bij gebruiken.”
Dit artikel verscheen ook op Platform VOER.